Werken aan zelfvertrouwen
Werken aan zelfvertrouwen door het herkennen en loslaten van denkfouten
Je zelfvertrouwen hangt sterk af van het beeld dat je van jezelf hebt. Het is dus belangrijk hoe je over jezelf denkt. En in dat denken over jezelf kunnen vrij gemakkelijk ‘fouten’ sluipen. Denkfouten die bijvoorbeeld kunnen maken dat je jezelf onderwaardeert of onderuit haalt. Dat helpt niet wanneer je de wereld met een lekkere dosis zelfvertrouwen tegemoet wil treden.
In dit artikel inzichten en tools om te werken aan zelfvertrouwen door het herkennen en loslaten van denkfouten.
Wat zijn denkfouten?
Denkfouten zijn systematische fouten in het denken over specifieke situaties (Tversky & Kahneman, 1982).
Een systematische denkfout wordt ook wel een Cognitieve Bias genoemd, een vorm van ‘vooringenomen’ zijn in je denken. Hiermee wordt bedoeld dat je op een niet ‘logische’ wijze tot overtuigingen komt. Bijvoorbeeld zonder alle relevante feiten te kennen.
Dit artikel is eerder verschenen in onze nieuwsbrief ‘Werken aan zelfvertrouwen. Door het herkennen en loslaten van denkfouten’ (nr.60)
Ook elk kwartaal gratis tips en artikelen ontvangen om je persoonlijk leiderschap te versterken?
Hoe vuistregels ons helpen info te verwerken
De oorsprong van denkfouten ligt deels in handige vuistregels. Vuistregels die in ons, in de tijd geëvolueerde brein zijn geprogrammeerd. Om te overleven hebben we immers baat bij vuistregels die ons helpen effectief en efficiënt informatie te verwerken. We hanteren die vuistregels in vier soorten situaties waarin informatieverwerking lastig is:
1 Bij een te veel aan informatie
Vuistregels helpen ons om te gaan met situaties waarin er een te grote hoeveelheid informatie is om tot ons te nemen. We gaan dan filteren.
Zo merken we zaken die al in ons geheugen zitten vaker en beter op, trekken grappige of visueel opvallende zaken direct onze aandacht, merken we het snel op als iets is veranderd en herinneren we ons dingen met humor beter dan zonder.
We focussen op zaken die in lijn staan met wat we geloven en details die onze eigen overtuigingen bevestigen spreken ons aan.
2 Bij te weinig betekenisvolle informatie
Vuistregels kunnen helpen om bij een gebrek aan informatie hetgeen we wel waarnemen zo te interpreteren, dat die informatie voor ons betekenisvol wordt.
Zo zoeken we naar patronen, vullen we eigenschappen aan vanuit stereotypen en eerdere gebeurtenissen en waarderen we mensen die we kennen meer dan vreemden.
We gaan er van uit dat anderen weten hoe we ons voelen en vullen de gedachten van anderen in.
3 Bij de noodzaak snel te handelen
Wanneer de tijd om informatie door te nemen schaars is, kunnen vuistregels helpen om snel beslissingen te nemen en in actie te komen.
Zo hechten we meer waarde aan zaken die nu spelen dan aan zaken die in de toekomst gaan spelen. We willen taken waaraan we zijn begonnen koste wat kost afronden. We vermijden graag onomkeerbare beslissingen en doen liever iets dat snel en simpel te doen is dan iets dat we lastig vinden.
4 Bij het vormen van herinneringen
De hoeveelheid informatie die we binnen krijgen is zo groot, dat het zinvol is om alleen die zaken te herinneren die ons in de toekomst kunnen gaan helpen. Ons geheugen vertekent daardoor.
Zo herinneren we ons de dingen soms niet zoals ze feitelijk zijn gebeurd. Zulke vertekeningen ontstaan bijvoorbeeld doordat je anderen over iets, dat je zelf hebt meegemaakt, hoort praten, waardoor jouw eigen herinnering wordt aangevuld of gekleurd.
Soms zien we iets, bijvoorbeeld een foto in een album of iets op tv, waarna we het ons herinneren alsof we het zelf hebben meegemaakt. Soms laten we uit noodzaak details weg of onthouden we alleen enkele hoofdpunten, waardoor onze herinnering niet meer compleet is.
Over het algemeen onthouden we bovendien negatieve indrukken beter dan positieve en schenken we daar ook meer aandacht aan.
Van vuistregel naar denkfout
Hoewel we vuistregels dus goed kunnen gebruiken heeft het hanteren ervan natuurlijk ook nadelen. In alle gevallen waarin we zo’n vuistregel toepassen gaan we immers niet (alleen) uit van de (volledige en complete) feiten. We gaan als het ware te kort door de bocht. Daar waar we daardoor structureel de mist in gaan, spreken we van ‘denkfouten’.
Een voorbeeld van een vuistregel die zich heeft ontwikkeld tot een denkfout is de Negativity Bias.
Hierboven gaven we al aan dat we als mens meer op het negatieve focussen dan op het positieve. Als vuistregel vergroot het onze overlevingskansen wanneer we meer oog hebben voor het negatieve, voor dreiging en gevaar, dan voor het positieve. Liever een krokodil vermijden dan een vis vangen.
Van negatieve ervaringen leer je ook sneller en meer dan van positieve ervaringen. Negatieve situaties of ervaringen blijken ook een groter neurologisch effect op je brein te hebben.
Een gevolg van deze evolutionaire programmering in ons brein is echter dat we in onze moderne wereld allerlei zaken als ‘een gevaar’ ervaren. Of het nu gaat over een te volle inbox (“Help, ik krijg m’n werk niet af”), negatieve feedback, een gemaakte fout in het werk, of een conflict met een collega.
Grote kans dat we veel langer piekeren over die ene niet zo vriendelijke opmerking dan dat we aandacht hebben voor de vijf complimenten die ook gegeven werden. Regelmatig geloven in deze gedachten (het negatieve is groter en belangrijker dan het positieve) leidt er dan toe dat je jezelf tekort doet. Dat kan je zelfvertrouwen een knauw geven.
Hoe je ervaringen tot denkfouten kunnen leiden
Denkfouten kunnen ook voortkomen uit de ervaringen die je in je leven opdoet. Stel dat je vroeger veel bent gepest op school. Dan kan het zijn dat je in situaties die lijken op wat je vroeger hebt meegemaakt op dezelfde manier denkt. Bijvoorbeeld wanneer je nu in een groep vergadert, kan het zijn dat je, onbewust, ‘liever veilig blijft door te duiken of onzichtbaar te zijn’. Of dat je de overtuiging hebt ‘dat je nu eenmaal niet uit je woorden komt in een groep’.
De relatie die je onbewust bent gaan leggen tussen groepen en gepest worden, heeft geleid tot een denkfout. In de huidige context hoeft die relatie helemaal niet ‘waar’ te zijn. Je kijkt dus niet per se meer naar wat de feiten zijn in het hier en nu. Bovendien vul je de gedachten van anderen in (“Ze zullen me wel stom vinden.”). Wanneer je dat vaak doet sta je er meestal ook steeds minder voor open dat je redenatie niet klopt. Want hoe je al die jaren hebt gedacht en gehandeld voelt inmiddels het meest vertrouwd.
Zoals eerder aangegeven: we zijn meer geneigd over reeds bekende paden te blijven lopen dan risico te nemen.
Ook dit type denkfouten kan je zelfvertrouwen doen krimpen. Je je bewust worden van je eigen gedachten en de manier waarop je tot conclusies komt is een belangrijke eerste stap. Je afvragen of dat wat je gelooft over jezelf en anderen wel waar is, zijn belangrijke vervolgstappen om je zelfvertrouwen te kunnen laten groeien. Alles begint met bewustwording.
Meer artikelen in deze reeks
Wil je werken aan je zelfvertrouwen? Je denkfouten leren herkennen en loslaten?
Start een coachtraject met ons!
Of geef je zelfvertrouwen een boost door deel te nemen aan onze open
tweedaagse training Effectief & Assertief Communiceren.
We geven deze training ook in company.
Wil je meer informatie of direct een afspraak maken, neem dan contact met ons op.
We staan je graag te woord.
